Θέμα της Εβδομάδας Ανοικτής Πρόσβασης 2025: «Σε ποιον ανήκει η γνώση μας;»

Η Βιβλιοθήκη & Κέντρο Πληροφόρησης σας ενημερώνει -αν και καθυστερημένα- για τη Διεθνή Εβδομάδα Ανοικτής Πρόσβασης, η οποία διεξάγεται κάθε χρόνο προς το τέλος Οκτώβρη. 

Το θέμα της φετινής Διεθνούς Εβδομάδας Ανοικτής Πρόσβασης (20–26 Οκτωβρίου) είναι το ερώτημα «Σε ποιον ανήκει η γνώση μας;».

Το θέμα του 2025 θέτει το καίριο ερώτημα για το πώς, σε μια εποχή αναταράξεων, οι κοινότητες μπορούν να επαναδιεκδικήσουν τον έλεγχο της γνώσης που παράγουν. Παράλληλα, μας καλεί να προβληματιστούμε όχι μόνο σχετικά με το ποιοι έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση και την έρευνα, αλλά και πώς δημιουργείται και διαμοιράζεται η γνώση, από πού προέρχεται και ποιες φωνές αναγνωρίζονται και εκτιμώνται.

Το φετινό θέμα βασίζεται στις συζητήσεις, τις δράσεις και τις πρωτοβουλίες των δύο τελευταίων ετών, που επικεντρώθηκαν στη θέση «Η Κοινότητα πάνω από την Εμπορευματοποίηση». Κατά το διάστημα αυτό έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος προς αυτή την κατεύθυνση.
Προσεγγίσεις που ευθυγραμμίζονται με τις αρχές της κοινότητας, όπως το Diamond Open Access και το Subscribe to Open (S2O), έχουν γνωρίσει σημαντική ανάπτυξη. Ένας αυξανόμενος αριθμός συντακτικών επιτροπών επανέκτησε την κυριότητα των επιστημονικών τους περιοδικών, αποχωρώντας από εμπορικούς εκδοτικούς οίκους. Πολλά ιδρύματα εγκαταλείπουν ιδιόκτητες βάσεις δεδομένων και μετρικές για την αξιολόγηση του διδακτικού προσωπικού, ενώ διεθνώς ορισμένα επανασχεδιάζουν τις πολιτικές αξιολόγησης, εξέλιξης και μονιμοποίησης, ώστε να επιβραβεύουν άμεσα τη διάδοση της γνώσης.

Όλο και περισσότεροι ερευνητές αναγνωρίζουν ότι τα δεδομένα και τα αποτελέσματα της έρευνάς τους δεν τους ανήκουν αποκλειστικά, αλλά συχνά μοιράζονται ή ακόμη και ελέγχονται από τους ίδιους τους συμμετέχοντες στις έρευνες.

Παρά την πρόοδο αυτή, αναδύονται νέοι κίνδυνοι που απειλούν να θέσουν την εμπορευματοποίηση πάνω από τα συμφέροντα των κοινοτήτων. Η βιασύνη να χρησιμοποιηθούν δεδομένα ακαδημαϊκής γνώσης για την εκπαίδευση μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης ή να ενσωματωθεί η τεχνητή νοημοσύνη στις ακαδημαϊκές διαδικασίες —συχνά χωρίς κατάλληλη διαβούλευση ή συναίνεση των δημιουργών— υπονομεύει τα συστήματα γνώσης μας.

Η παρακολούθηση που θα θεωρούνταν αδιανόητη σε ένα φυσικό περιβάλλον βιβλιοθήκης, πραγματοποιείται πλέον συστηματικά μέσω ορισμένων εκδοτικών πλατφορμών.
Ωστόσο, οι κοινοτικά ελεγχόμενες, μη εμπορικές προσεγγίσεις στη διάδοση της γνώσης, όπως αυτές που προωθούνται από τη Σύσταση της UNESCO για την Ανοικτή Επιστήμη και τη Διακήρυξη Toluca–Cape Town, προσφέρουν εναλλακτικές οδούς, οδηγώντας προς ένα μέλλον όπου τα άτομα και οι κοινότητες κατέχουν και ωφελούνται από τη δική τους γνώση.

Η Εβδομάδα Ανοικτής Πρόσβασης 2025 θα πραγματοποιηθεί από τις 20 έως τις 26 Οκτωβρίου, ωστόσο όλοι ενθαρρύνονται να οργανώσουν συζητήσεις και δράσεις οποιαδήποτε στιγμή του έτους τους εξυπηρετεί καλύτερα. Περισσότερες πληροφορίες για την Εβδομάδα είναι διαθέσιμα στη διεύθυνση openaccessweek.org.

Σχετικά με το SPARC

Το SPARC είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός υπεράσπισης που υποστηρίζει ανοικτά συστήματα έρευνας και εκπαίδευσης, τα οποία επιτρέπουν σε όλους, παντού, να έχουν πρόσβαση, να συμβάλλουν και να ωφελούνται από τη γνώση που διαμορφώνει τον κόσμο μας.
Η Διεθνής Εβδομάδα Ανοικτής Πρόσβασης θεσμοθετήθηκε από το SPARC και συνεργάτες της φοιτητικής κοινότητας το 2008.
Περισσότερες πληροφορίες: sparcopen.org

Σχετικά με τη Διεθνή Εβδομάδα Ανοικτής Πρόσβασης

Η Εβδομάδα Ανοικτής Πρόσβασης αποτελεί μια πολύτιμη ευκαιρία να συνδεθεί η παγκόσμια δυναμική για την ανοικτή διάδοση της γνώσης με την προώθηση πολιτικών αλλαγών και την ανάδειξη κοινωνικών ζητημάτων που επηρεάζουν ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.
Το γεγονός αυτό γιορτάζεται από άτομα, ιδρύματα και οργανισμούς διεθνώς, και ο συντονισμός του πραγματοποιείται από μια παγκόσμια συμβουλευτική επιτροπή, η οποία επιλέγει κάθε χρόνο το θέμα της Εβδομάδας.
Το επίσημο hashtag της Εβδομάδας Ανοικτής Πρόσβασης είναι #OAWeek.