Λογοκλοπή ή λογοκλοπία: η ιδιοποίηση ξένης πνευματικής δημιουργίας με ανήθικο, παράνομο τρόπο (Λεξικό της κοινής νεοελληνικής / Τριανταφυλλίδη).

Ή στην αγγλική γλώσσα, σύμφωνα με τα Oxford dictionaries: Plagiarism: The practice of taking someone else's work or ideas and passing them off as one's own. Recorded from the early 17th century, the word comes from Latin plagiarius ʽkidnappingʼ. (from plagium 'a kidnapping', from Greek plagion) + -ism.

Κάποιος μπορεί να κατηγορηθεί για λογοκλοπή όταν:

- Παρουσιάζει ως νέες και πρωτότυπες εργασίες ή ιδέες άλλων — πλήρεις ή τμήματα — σαν δικές του, που προέρχονται από υπάρχουσες πηγές, με ή χωρίς τη συγκατάθεσή τους.
- Χρησιμοποιεί ιδέες, λύσεις ή φράσεις άλλων, παραφράζοντας το αρχικό κείμενο, χωρίς να κάνει την αντίστοιχη βιβλιογραφική αναφορά.
- Υιοθετεί (αντιγράφει) αυτούσιες φράσεις από κάποια πηγή, χωρίς εισαγωγικά και την αντίστοιχη μνεία στην πηγή προέλευσης.

Σημειώστε: Η λογοκλοπή αποτελεί απάτη και διώκεται είτε γίνεται από πρόθεση είτε όχι. Λογοκλοπή υπάρχει ακόμη και αν αφορά σε προηγούμενη εργασία ή δημοσίευμα του ίδιου του συγγραφέα.

Μπορείτε να ακολουθήσετε, ανάλογα με την περίπτωση, μία ή περισσότερες από τις τεχνικές που αναλύονται στη συνέχεια, λαμβάνοντας υπόψη το σύνολο των υποδείξεων:

- Παραφράζετε κάποιες πληροφορίες ή ιδέες που βρίσκετε στο έργο ενός πνευματικού δημιουργού χρησιμοποιώντας δικά σας λόγια, χωρίς να αλλάζετε το περιεχόμενο ή συνοψίζετε ένα μεγαλύτερο μέρος, ιδιαίτερα όταν κάνετε επισκόπηση της βιβλιογραφίας. Δεν παραλείπετε να μνημονεύσετε την πηγή, κάνοντας την ανάλογη βιβλιογραφική αναφορά.

- Παραθέτετε απόσπασμα από το κείμενο ενός συγγραφέα, συνήθως ένα μικρό τμήμα (μια πρόταση, μια παράγραφο), όταν θέλετε να μιλήσετε με τα ίδια του τα λόγια, συνήθως με σκοπό την κριτική, τοποθετώντας το απόσπασμα σε εισαγωγικά. Δεν ξεχνάτε να κάνετε την ανάλογη βιβλιογραφική αναφορά.

Αν πρόκειται για κάτι εξειδικευμένο με το οποίο έχουν ασχοληθεί μερικοί ειδικοί, πρέπει να κάνετε την ανάλογη μνεία στις πηγές που συμβουλευτήκατε. Αν πρόκειται όμως για κάποια πληροφορία, γεγονός κλπ., που αποτελεί καθιερωμένη γνώση, κάτι δηλ. που μπορεί να βρεθεί σε εγκυκλοπαίδειες, σχολικά βιβλία κλπ., π.χ. η Ινδία βρίσκεται στην Ασία, δεν χρειάζεται να τεκμηριωθεί με βιβλιογραφική αναφορά.

Όχι. Με τον τρόπο που διαχειρίζεστε τα έντυπα δημοσιεύματα πρέπει να διαχειρίζεστε και τις ηλεκτρονικές πηγές, τις εικόνες, τα βίντεο, τη μουσική κάθε μορφής.

Η απλή αναφορά δικών σας ιδεών μπορεί να χρησιμοποιηθεί ελεύθερα. Αν όμως οι δικές σας ιδέες έχουν δημοσιευτεί σε προηγούμενες εργασίες σας, τότε πρέπει να κάνετε βιβλιογραφική αναφορά στις εργασίες αυτές. Η έλλειψη αναφοράς αναλογεί με «αυτολογοκλοπή» και δίνει μια διαστρεβλωμένη εικόνα του συγγραφικού και ερευνητικού σας έργου.

Βιβλιογραφική αναφορά είναι η σύντομη περιγραφή των στοιχείων ενός δημοσιεύματος — όπως βιβλίο, άρθρο περιοδικού, λήμμα εγκυκλοπαίδειας, ηλεκτρονική πηγή, πρακτικά συνεδρίου, κινηματογραφική ταινία, παρτιτούρα, κ.ά. — ώστε να είναι δυνατή η ταύτισή του χωρίς αμφιβολία. Περιλαμβάνει στοιχεία, όπως το όνομα του συγγραφέα, ο τίτλος του δημοσιεύματος, ο εκδότης, η χρονολογία έκδοσης κ.ά. Τα στοιχεία ποικίλλουν ανάλογα με το είδος του δημοσιεύματος.

Με τη χρήση βιβλιογραφικών αναφορών αποδίδετε τις ιδέες σʼ εκείνους που τους ανήκουν και δείχνετε την εντιμότητά σας, αλλά τεκμηριώνετε επίσης τα στοιχεία που παρουσιάζετε στη δική σας εργασία, δείχνοντας τη σοβαρότητα και την αξιοπιστία της έρευνάς σας.

Υπάρχουν 2 βασικά είδη βιβλιογραφικής αναφοράς, που το ένα συμπληρώνει το άλλο:

- Η παράθεση βιβλιογραφικών παραπομπών στα σημεία της εργασίας, στα οποία γίνεται η σύνδεση με το κείμενο της αναφοράς. Οι βιβλιογραφικές παραπομπές μπορεί να είναι απαριθμητικού ή παρενθετικού τύπου, ανάλογα με το βιβλιογραφικό πρότυπο που εφαρμόζουμε. Στην πρώτη περίπτωση, γνωστή και ως σύστημα Vancouver, εντάσσονται οι υποσελίδιες, εκείνες δηλ. που συνδέονται με έναν αριθμό συχνά σε μορφή εκθέτη ή, σπανιότερα, άλλο σύμβολο (όπως *, †, ‡) στο κατάλληλο σημείο του κειμένου και εμφανίζονται σαν υποσημείωση στο τέλος της σελίδας και οι παραπομπές τέλους, που εμφανίζονται στο τέλος του κεφαλαίου ή του πλήρους δημοσιεύματος βάσει της αριθμητικής σειράς εμφάνισης στο κείμενο. Στη δεύτερη περίπτωση, παρενθετικού τύπου, γνωστή και ως σύστημα Harvard, η παραπομπή γίνεται κατευθείαν στο κατάλληλο σημείο του κειμένου, αναφέροντας σε παρένθεση το όνομα του συγγραφέα, το έτος και τη σελίδα. Δηλ. η ενδοκειμενική αναφορά μπορεί να έχει τη μορφή (Λαΐου, 1992) ή Όπως υποστηρίζεται από την Α. Λαΐου (1992, σσ. 38-40) .... Σε κάθε περίπτωση, απαραίτητη είναι και η συνολική βιβλιογραφία.

- Η παράθεση της συνολικής βιβλιογραφίας στο τέλος της εργασίας ή κάθε κεφαλαίου περιλαμβάνει όχι μόνο τις αναφορές που περιέχονται στο κείμενο, αλλά και ό,τι άλλο συμβουλεύτηκε ο συγγραφέας. Σε μερικές μάλιστα περιπτώσεις περιλαμβάνονται και δημοσιεύματα που προτείνονται από το συγγραφέα για περαιτέρω μελέτη.

Τα πρότυπα βιβλιογραφικής αναφοράς προσδιορίζουν αφενός το σύστημα αναφοράς (δηλ. απαριθμητικό ή παρενθετικό) και αφετέρου τη μορφή παρουσίασης και στίξης των στοιχείων μιας βιβλιογραφικής παραπομπής. Έχουν αναπτυχθεί στους κόλπους μεγάλων επιστημονικών και επαγγελματικών οργανισμών, όπως π.χ. American Psychological Association, Modern Language Association, University of Chicago Press, για τις ανάγκες υιοθέτησης ενιαίου τρόπου βιβλιογραφικής αναφοράς στα άρθρα που δημοσιεύονται στις περιοδικές εκδόσεις τους.

Από τα γνωστότερα πρότυπα είναι:
The Chicago Manual of Style,
Harvard System of Referencing,
Modern Language Association Style,
American Psychological Association Style,
Institute of Electrical and Electronics Engineers (IEEE) Citation Reference κ.ά.

Παράδειγμα αναφοράς άρθρου περιοδικού:
Chicago:
Laiou Angeliki. 1992. “Venetians and Byzantines : Investigation of forms of contact in the fourteenth century.” Θησαυρίσματα 22: 29–43.
Harvard:
Laiou Angeliki, 1992. Venetians and Byzantines : Investigation of forms of contact in the fourteenth century. Θησαυρίσματα, 22, pp.29–43.
APA:
Laiou Angeliki. (1992). Venetians and Byzantines : Investigation of forms of contact in the fourteenth century. Θησαυρίσματα, 22, 29–43.
IEEE:
[1] Laiou Angeliki, “Venetians and Byzantines : Investigation of forms of contact in the fourteenth century,” Θησαυρίσματα, vol. 22, pp. 29–43, 1992.

Εφαρμόζοντας ένα από τα πρότυπα αυτά, βεβαιώνεστε ότι τα στοιχεία που δίνετε είναι πλήρη, σωστά και κοινά αποδεκτά. Για περισσότερες πληροφορίες συμβουλευτείτε το διδακτικό προσωπικό του τμήματος στο οποίο σπουδάζετε, καθώς ενδέχεται το τμήμα να προτείνει συγκεκριμένο πρότυπο βιβλιογραφικών αναφορών.

Παλαιότερα χρησιμοποιείτο το σύστημα καταγραφής των στοιχείων των δημοσιευμάτων, των βιβλιογραφικών δεδομένων δηλ., αλλά και άλλων σημειώσεων σχετικών με το περιεχόμενο, αποσπασμάτων κλπ. σε ειδικά χειρόγραφα δελτία. Με άλλα λόγια ο ενδιαφερόμενος έκανε "αποδελτίωση". Σήμερα υπάρχουν ειδικά προγράμματα οργάνωσης και διαχείρισης βιβλιογραφικών αναφορών, που σας βοηθούν να μορφοποιείτε τις αναφορές σας σε όποιο πρότυπο προτιμάτε, ενώ παράλληλα διατηρείτε το αρχείο όλων των βιβλιογραφικών αναφορών σας για μελλοντική χρήση.

Ως χρήστης αυτών των προγραμμάτων επιλέγετε το είδος του δημοσιεύματος που πρόκειται να περιγράψετε, π.χ. μονογραφία, άρθρο περιοδικού κλπ. και συμπληρώνετε τα αντίστοιχα πεδία που παρουσιάζονται με τα κατάλληλα στοιχεία, όπως τίτλος, συγγραφέας κ.τ.τ., ενώ μπορείτε να προσθέσετε σημειώσεις, σχόλια, ακόμη και να επισυνάψετε ολόκληρο το περιεχόμενο του δημοσιεύματος. Αφού αποθηκεύσετε τα βιβλιογραφικά δεδομένα, μπορείτε να τα προβάλετε και να τα χρησιμοποιήσετε σύμφωνα με το πρότυπο που επιθυμείτε.

Υπάρχουν διαθέσιμα τέτοια προγράμματα είτε με συνδρομή είτε δωρεάν που μπορείτε να τα χρησιμοποιείτε αφού τα εγκαταστήσετε στον υπολογιστή σας. Μερικά δωρεάν προγράμματα είναι:

- Mendeley
- Zotero

Για περισσότερες πληροφορίες συμβουλευτείτε τη σελίδα Υπηρεσίες>Πληροφοριακή Παιδεία του ιστοτόπου της ΒΙΚΕΠ.

Μπορείτε να συμβουλευτείτε βιβλιογραφία σχετική με την εκπόνηση διπλωματικών και πτυχιακών εργασιών και τη μεθοδολογία της επιστημονικής έρευνας, ή ακόμη και με την πνευματική ιδιοκτησία και δικαιώματα, αλλά και σχετικούς ιστότοπους, όπως τον ιστότοπο του τμήματός σας ή τον ιστότοπο Plagiarism.org.

Ναι, υπάρχουν αρκετά εργαλεία. Η Βιβλιοθήκη παρέχει πρόσβαση στο σύστημα ελέγχου πρωτοτυπίας Turnitin μέσω συμφωνίας του Συνδέσμου Ελληνι­κών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (Σ.Ε.Α.Β.).

Το Turnitin Originality Check αποτελεί το πιο διαδεδομένο παγκοσμίως λο­γισμικό ανίχνευσης λογοκλοπής (plagiarism check). Το Turnitin χρησιμοποιείται σε πάνω από 15.000 εκπαιδευτικά ιδρύματα, 1,6 εκατομμύρια καθηγητές και 26 εκατομμύρια φοιτητές πα­γκοσμίως, καθώς και στα περισσότερα ελληνικά πανεπιστημιακά ιδρύματα.

Η εφαρμογή προορίζεται για χρήση από τα Μέλη ΔΕΠ και όσους/όσες θεσμικά ασκούν διδακτικά καθήκοντα μέσα από την ιστοσελίδα https://www.TurnItIn.com ή μέσω του Ionio Open eClass.

Οι φοιτητές/-τήτριες που ενδιαφέρονται να πραγματοποιήσουν έναν έλεγχο της εργασίας τους πριν την παράδοση, μπορούν να χρησιμοποιήσουν εργαλεία που διατίθενται ελεύθερα στο διαδίκτυο. Ενδεικτικά:

- Plagiarisma.Net
- Plagiarism Detector
- Grammarly

Η γενική λειτουργία τους περιλαμβάνει είτε την επικόλληση του κειμένου που θέλετε να ελέγξετε για πιθανή λογοκλοπή σε ένα υπάρχον πλαίσιο κειμένου είτε την εισαγωγή (upload) ενός αρχείου κειμένου. Αφού δώσετε την εντολή ελέγχου, το κείμενο χωρίζεται σε φράσεις, για καθεμιά από τις οποίες δίνεται αναφορά εντοπισμού της στο διαδίκτυο.

Η χρήση των εργαλείων αυτών χρειάζεται προσοχή και κριτική αντιμετώπιση, δεδομένου ότι ο εντοπισμός γίνεται μηχανικά και μπορεί να θεωρήσουν ως λογοκλοπή φράσεις καθιερωμένες και καθημερινές ή φράσεις που αποτελούν επιστημονική ορολογία κ.ά.